OEBS pomaže obnovu pravoslavnih groblja na Kosovu
Staro Gracko, selo u opštini Lipljan, na centralnom Kosovu, je dom za oko 300 ljudi, od kojih su većina kosovski Srbi. U selu postoji dom kulture, nova škola, sportski centar i ambulanta. Ipak, pravoslavno groblje u selu je do nedavno bilo mesto gorčine za većinu stanovnika sela. Groblje nije održavano od 2004. godine i bilo je oskrnavljeno 2005. godine.
Za mnoge, obnosi između zajednica koje žive na Kosovu su još uvek napeti. Opština Lipljan, sa većinskim albanskim stanovništvom, nije se suočila sa većim brojem ozbiljnih bezbednosnih incidenata ali seljani se nisu osećali sigurno da odu do groblja i očiste ga. Nakon martovskih nemira 2004. godine koji su doveli do brutalnog nasilja među zajednicama na Kosovu, mnogi su se plašili odmazde i ostali su u svojim naseljima.
Zakasnele popravke
„Opština je obećala da će popraviti groblje 2005. godine ali to se nije desilo“ – kaže Lidija Jovanović, opštinski koordinator za povratak i zajednice. Kao razlog naveden je nedostatak fondova a groblje je ostalo zanemareno.
Stanovnici Starog Grackog nisu jedini koji su imali takve zabrinutosti. Procena stanja, koju su izvršili regionalni timovi za zajednice pri Misiji OEBS na Kosovu tokom leta 2010. godine, pokazala je da je održavanje pravoslavnih groblja širom Kosovo u suštini slabo.
„Mnoga groblja nisu bila ograđena, trava je bila visoka, bilo je i žbunja, a u nekim slučajevima na njima je odlagano smeće“ – kaže Bekim Uka, član OEBS-ovog tima za zajednice u Prištini.
„Neka groblja nisu očišćena još od 1999. godine“.
Akcija zajednice
Kako bi pomogla opštini da održi svoje obećanje i odgovori na zahteve stanovnika, OEBS se udružio sa lokalnom zajednicom i opštinskim vlastima i finansirao projekat čišćenja i ograđivanja groblja.
Pored poboljšanja uslova na pravoslavnom groblju kao prioritetom, projekat je takođe imao za cilj da poboljša odnose između stanovnika sela i opštine kao i da ohrabri dobrovoljno angažovanje među pripadnicima zajednice. „Stanovnici sela, kosovski Srbi pomogli su izvođaču radova da ukloni staru i postavi novu ogradu“ – kaže Uka, „a naročito su bili aktivni u pomaganju oko čišćenja groblja.“
Zoran Ćirković, zajedno sa svojim prijateljima, podigao je projekat na još viši nivo. „Došli smo na ideju da prodamo staru ogradu i iskoristimo novac kako bi popravili groblje“ – ističe Ćirković, i dodaje: „To je bila sjajna ideja. Sa tim novcem uspeli smo da popravimo 22 oštećena nadgrobna spomenika i kada su ljudi došli da vide šta smo uradili bili su iskreno iznenađeni“.
Prema Uki, projekat će takođe pomoći opštinskim zvaničnicima da razumeju važnost kulturnog nasleđa kao i njihovu odgovornost da čiste i održavaju druga groblja. „Prema zakonu to je odgovornost opštine“- zaključuje on.
Pozitivni rezultati
Radmila Simjonović, šefica opštinske kancelarije za zajednice i povratak u Lipljanu, kaže da lokalni stanovnici sada uviđaju da se opština brine o potrebama zajednica i da je spremna da preduzme određene radnje. „Za njih je veoma važno da mogu da odu na groblje i zapale sveće sa dostojanstvom“, ističe ona.
Radovi u Starom Grackom su završeni sredinom januara 2011. godine, rešavajući na taj način pet godina dug problem. Misija je razvila slične projekte i u ostalim delovima Kosova. U opštini Kosovo Polje nova ograda je postavljena oko pravoslavnog groblja koje obuhvata dva hektara dok su radovi na grobljima u Prizrenu i Peći u toku.
Ipak, radovi na obnovi se ovde ne završavaju. Zoran Ćirković iz Starog Grackog želi da na proleće vidi i malu kapelu ponovo izgrađenu dok u Kosovom Polju, opština planira da očisti ograđeno groblje kada se vreme bude popravilo a onda nastavi slično angažovanje i u drugim selima. Misija će nastaviti da nadgleda proces obnove tokom godine.
Napisali Mevlyde Salihu i Nikola Gaon