Borimo se protiv korupcije, suđenje po suđenje
Danas, 9. decembra, obilježavamo Međunarodni dan borbe protiv korupcije, i 16 godina otkako je Konvencija Ujedinjenih nacija (UN) protiv korupcije stupila na snagu.
U OEBS-u, obilježavamo ovaj dan kao i svaki drugi dan: tako što nastavljamo sa pružanjem podrške za 57 država članica, u njihovoj borbi protiv nekažnjivosti, a u cilju zaustavljanja korupcije.
UNCAC i relevantni principi OEBS-a igraju ključnu ulogu, jer čine da krivično gonjenje korupcije ne bude više izborno. Nacionalni sudovi imaju suštinski značaj u prevođenju svrhe tih međunarodnih instrumenata u smislene radnje, odnosno, efikasne i učinkovite istrage i suđenja, predmet po predmet, dan za danom.
ŠTA JAVNOST MISLI?
Primjetan je visok nivo posvećenosti i mjerljivog napretka u borbi protiv korupcije na Zapadnom Balkanu, ali korupcija na visokom nivou i dalje nalazi načine za širenje. Dio problema je i taj da su sudovi često nemoćni u osuđivanju počinilaca.
Prema Globalnom barometru korupcije u EU za 2021., istraživanju koje je sprovela međunarodna organizacija Transparensi Internešenel (Transparency International), na uzorku od 40.000 evropskih građana, gotovo trećina ispitanika smatra da se korupcija u njihovim državama pogoršava, dok 44 odsto smatra da se situacija sa korupcijom ne poboljšava.
Korupcija ima sposobnost da potkopa vladavinu prava i povjerenje javnosti u vladu i institucije, a to je posebno vidljivo na Zapadnom Balkanu. Evropska komisija, u svojoj Strategiji za Zapadni Balkan iz 2018., potvrđuje da partneri u regionu “iskazuju jasne elemente zarobljene države, uključujući i veze sa organizovanim kriminalom i korupcijom na svim nivoima vlasti“. Istraživanje Balkanski Barometar za 2021. otkriva da 61 odsto ispitanika nema povjerenja u skupštinu i pravosudne organe, dok polovina ispitanika ocjenjuje učinak sudova kao slab, ili veoma slab.
KOMPLEKSNOST KRIVIČNOG GONJENJA ZA KORUPCIJU
Čak i kada sve funkcioniše kako treba, nadležni organi se susrijeću sa problemima u borbi protiv korupcije. Situacija sa COVID-19 virusom je samo pogoršala situaciju, jer dok su sudovi imali poteškoća u održavanju ročišta, pandemija nije spriječila učesnike u korupciji da nastave sa pronalaženjem novih načina za počinjavanje prekršaja.
Treba istaći da smo svjedočili rastu broja predmeta korupcije u zdravstvenom sistemu i postupcima javne nabavke. U međuvremenu, pravosudni organi i drugi mehanizmi institucionalnog nadzora imaju poteškoća da isprate dinamiku i kreativnost učesnika u korupciji.
I dok pandemija kreira novi prostor za korupciju, veze između nje i organizovanog kriminala bujaju, što je evidentirano i u Izvještaju o procjeni prijetnji od ozbiljnog i organizovanog kriminala u EU (SOCTA) za 2021. U izvještaju se govori da je “korupcija odlika većine, ako ne i svih, kriminalnih aktivnosti u EU. …Korupcija je ključna prijetnja sa kojom se moramo suočiti u borbi sa ozbiljnim i organizovanim kriminalom..”
Kroz naš projekat sistematskog praćenja suđenja, svakog dana u sudnicama širom Zapadnog Balkana svjedočimo ovoj realnosti. Sudovi u ovom regionu se bore sa složenim izazovima učinkovitog gonjenja u predmetima koji uključuju visoke zvaničnike, kao i one umrežene u javnom i privatnom sektoru, a sve u cilju pribavljanja lične koristi.
Dosta ovih predmeta imaju direktan uticaj na suštinske aspekte funkcionalne demokratije. Takođe, polarizovana politička klima dovodi do rizika da bi pravosuđe moglo biti iskorišćeno kao oružje za obračun sa političkim protivnicima.
PRAVOSUĐE – POSLJEDNJE UPORIŠTE
Već duže vrijeme, OEBS prepoznaje navedene izazove i, uz podršku domaćih vlasti, koristi praćenje suđenja za kreiranje radnji na jačanju integriteta i učinkovitosti sudskih sistema.
Preko nezavisnih posmatrača koji prate suđenja, ojačava se vladavina prava, na način da se rasvjetljavaju postupci i njihovi ishodi, koji bi inače mogli proći nezapaženo.
Kancelarija OEBS-a za demokratske institucije i ljudska prava (ODIHR) ima vodeću ulogu u pripremi metodologije i alata, kao što je Praćenje suđenja: Priručnik za stručnjake u ovoj oblasti. To omogućava da praćenje suđenja bude konzistentno, izbjegavajući intervencije u postupcima, u skladu sa međunarodnim standardima pravičnog suđenja. Ovi alati su potrebniji sada više nego ikad. Nezavisno i efikasno pravosuđe je posljednje uporište u bori protiv endemske korupcije.
Kao dio ovih napora, OEBS je, uz podršku Evropske unije (EU), pokrenuo specijalizovani regionalni projekat praćenja suđenja za visoku korupciju i organizovani kriminal, u pet oblasti nadležnosti na Zapadnom Balkanu. To predstavlja dio zajedničkih napora na promovisanju učinkovitijeg sudskog odgovora na ova krivična djela, uz istovremeno ojačavanje vladavine prava i kreiranje regionalne sinergije, tamo gdje je to prikladno.
Konačno, jako i nezavisno pravosuđe obezbjeđuje put za dugoročni prosperitet i stabilnost u regionu. OEBS i EU su se udružili sa nadležnim organima u Podgorici, Prištini, Sarajevu, Skoplju i Tirani, kako bi podržali sprovođenje pravde i zaštitu vladavine prava, predmet po predmet.
Da saznate više o regionalnom projektu praćenja suđenja „Borba protiv organizovanog kriminala i korupcije na Zapadnom Balkanu“, pogledajte ovdje.
Megan Smit Hrle (Meagan Smith Hrle), Misija OEBS-a u Bosni i Hercegovini