Parlamentarni izbori u Crnoj Gori su pluralistički i dobro vođeni, ali je prema međunarodnim posmatračima i dalje potrebna velika zakonska reforma
PODGORICA, 12. Jun 2023. – Prijevremeni parlamentarni izbori u Crnoj Gori bili su konkurentni i biračima je ponuđen širok spektar izbora, ali je proces bio oslabljen zakonskim nedostacima, kao i retorikom podjele u kampanji i polarizovanim medijskim okruženjem, navode međunarodni posmatrači u današnjem saopštenju.
Zajednička posmatračka misija OEBS-ove Kancelarije za demokratske institucije i ljudska prava (ODIHR), Parlamentarne skupštine Saveta Evrope (PSSE) i Evropskog parlamenta (EP) utvrdila je da su izbori dobro vođeni i da pravni okvir obezbjeđuje osnovu za održavanje demokratskih izbora, uprkos brojnim prazninama i nedoslijednostima, stoga većina preporuka ostaje neuvažena.
“Birači su imali niz izbora na jučerašnjim izborima, a osnovne slobode su poštovane tokom cijele kampanje”, rekla je Nina Suomalainen, šefica Misije za posmatranje izbora ODIHR. “Ali gledajući unaprijed, postoji jasna potreba za izbornom reformom kako bi se zatvorile mnoge praznine i nejasnoće i ojačao sistem za buduće izbore.”
Izbori su održani u pozadini duge institucionalne i ustavne krize. Pravna i politička neizvjesnost oko datuma izbora doprinijela je skromnom početku kampanje, koja se pojačala tek dvije sedmice prije dana glasanja. Tokom kampanje, neki kandidati su pribjegli populističkoj retorici i podjelama, često na nacionalnoj i vjerskoj osnovi. Dok je korišćenje javnih resursa zabranjeno zakonom tokom kampanje, u izbornom periodu zaključeni su brojni ugovori o radu u javnom sektoru. Nedostajala je i jasna razlika između uloga nekih kandidata koji su ujedno i visoki zvaničnici, uključujući i njihove aktivnosti na društvenim mrežama.
Žene su i dalje nedovoljno zastupljene u političkom životu, uglavnom zato što stranke ne promovišu njihovo učešće iznad zakonskog minimuma. Rodni stereotipi su široko rasprostranjeni, a posmatrači su takođe primijetili zabrinutost da nasilje nad ženama odvraća mnoge od uključivanja u politički život i od kandidature, pri čemu su napadi na internetu posebno akutni problem.
"Sa 15 lista kandidata, izbori su bili konkurentni i svi kandidati su imali jednake mogućnosti u kampanji", rekao je Reinhold Lopatka, šef delegacije PSSE. “Međutim, žene su ostale nedovoljno zastupljene; kultura rodne ravnopravnosti je još uvijek niska, a nasilje nad ženama koje ulaze u politiku nije neuobičajeno – posebno na društvenim mrežama.”
Dugogodišnja zabrinutost oko tačnosti biračkog spiska nastavila je da slabi povjerenje javnosti u registraciju birača. Istovremeno, procesu prikupljanja potpisa kandidata potrebne su dodatne mjere zaštite kako bi se izbjegle zloupotrebe. Sam izborni dan protekao je mirno i profesionalno vođen, iako se tokom prebrojavanja nisu uvijek poštovale neke proceduralne mjere zaštite.
"Izbori su dobro vođeni i nadamo se da će nova Skupština pružiti podršku vladi neophodnu da izvrši dugo očekivane i prijeko potrebne reforme", rekao je Nikos Papandreou, šef delegacije EP. “To će biti moguće samo kada bude postojalo stabilno i konsenzualno političko okruženje, politički prostor u kojem partijske razlike neće biti prepreka sveobuhvatnom i ravnopravnom rastu. ”
Medijsko okruženje je slobodno i raznoliko, ali je polarizovano po političkim linijama. Javni emiter je ispunio zakonske uslove za ponudu besplatnog vremena za emitovanje i organizovanje izbornih debata, ali je većina izvještavanja o izborima emitovana na njegovom manje popularnom kanalu.
Međunarodna posmatračka misija za vanredne crnogorske parlamentarne izbore imala je ukupno 147 posmatrača iz 27 zemalja, od kojih su 122 raspoređena eksperta ODIHR-a i dugoročni i kratkoročni posmatrači, 19 parlamentaraca iz PSSE i 6 iz EP.
Za više informacija molimo Vas kontaktirajte:
Katya Andrusz, ODIHR: +48 609 522 266 ili katya.andrusz@odihr.pl
Bogdan Torcătoriu, PSSE: +382 68650143 ili Bogdan.TORCATORIU@coe.int
Raffaele Luise, EP: +32 470 95 22 06 ili raffaele.luise@europarl.europa.eu