Су ресурстарын тұрақты басқару: ЕҚЫҰ Тобыл-Торғай бассейндік кеңесін стратегиялық басқару жоспарын әзірлеуде қолдау көрсетуде
2024 жылғы 9 желтоқсанда ЕҚЫҰ-ның Астанадағы Бағдарламалар Офисі (Офис) Тобыл-Торғай бассейндік кеңесін қолдауға бағытталған екі жылдық жобаның алғашқы кезеңін қорытындылаған іс-шара өткізді. Жобаның негізгі мақсаты – Кеңестің әлеуетін нығайту және су ресурстарын кешенді әрі тұрақты пайдалану үшін стратегиялық басқару жоспарын әзірлеу.
Орталық Азияда мұздықтардың қарқынды еруі және суға деген сұраныстың артуы су ресурстарының тапшылығын өзекті мәселеге айналдыруда, бұл аймақтағы су қауіпсіздігін болжау мүмкіндігін күрделендіреді. Бұл мәселені жергілікті деңгейдегі су ресурстарын басқару арқылы шешуге болады, себебі бұл табиғи су ағымы мен жергілікті қажеттіліктерге сәйкес ресурстарды қайта бөлуге мүмкіндік береді. Қазақстан осы сын-тегеуріндерге жауап ретінде жаңа Су кодексін қабылдады. Офис осы заңнаманы жетілдіру мақсатында Су ресурстары және ирригация министрлігіне қолдау көрсетті. Жаңа кодекс бассейндік кеңестердің өкілеттігін кеңейтіп, оларға бақылау және басқару құралдарын күшейтуді қарастырады.
2024 жылы Офистің жаңа жобасы аясында Тобыл-Торғай бассейндік кеңесі стратегиялық басқару жоспарын әзірлеу үшін таңдалды. Бұл жоспар су, жер және оған байланысты ресурстарды ұтымды әрі әділетті бөлуді қамтамасыз етіп, экологиялық тұрақтылық пен әлеуметтік-экономикалық тұрақтылықты нығайтуға бағытталған. Тобыл-Торғай өзен бассейні ерекше климаттық жағдайларына, соның ішінде өзен ағынының тұрақсыздығы мен климаттық өзгерістерге байланысты мезгілдік су тасқындары сияқты сын-тегеуріндерге байланысты таңдалды.
Іс-шараға Тобыл-Торғай бассейндік кеңесінің, жергілікті атқарушы органдардың, мәслихат депутаттарының, фермерлік қауымдастықтар мен жеке сектор өкілдері қатысты. Қатысушылар сұхбаттар мен фокус-топтар арқылы жүргізілген кешенді зерттеу нәтижелерімен танысты. Зерттеу су ресурстарының ағымдағы жағдайын, олардың сапасы мен пайдалануын, мүдделі тараптар арасындағы өзара іс-қимыл тетіктерін, экожүйе жағдайын, сондай-ақ климаттық және экологиялық тәуекелдерді қамтыды. Зерттеу деректерінің негізінде халықаралық стандарттарға сәйкес су ресурстарын басқаруды жетілдіруге бағытталған ұсынымдар әзірленді.
Іс-шара барысында қатысушылар зерттеу қорытындылары мен ұсыныстарын белсенді талқылап, бассейндік мәселелерді анықтауға арналған оқыту сессиясына қатысты. Бұл мәселелер маңыздылығы, күрделілігі және оларды шешуге қажет уақыт бойынша басымдыққа ие болды. Осы талқылаулардың нәтижелері стратегиялық басқару жоспарын әзірлеуге негіз болады және аймақтың тұрақты дамуына ықпал етеді.
2025 жылы Офис осы жоба бойынша жұмысын жалғастырады. Жоспарланған іс-шаралар климаттық тәуекелдер жағдайында жер ресурстарын басқаруға, су балансын есептеу және болжау әдістерін әзірлеуге, сондай-ақ мүдделі тараптардың жоспарды жүзеге асыру және мониторинг жүргізу бойынша дағдыларын арттыруға арналған тренингтерді қамтиды.
Бұл бастама ЕҚЫҰ-ның Астанадағы Бағдарламалар Офисінің Қазақстанның тұрақты даму мақсаттарына және су ресурстарын кешенді басқаруға қолдау көрсету жөніндегі көпжылдық жұмысының бір бөлігі болып табылады.