Байқаушылар Қазақстанда бұқарашыл сайлауға қажетті реформалар тағы заттандырылуы керек деп хабарлайды
Халықаралық байқаушылардың бүгінгі мәлімдемесінде Астанада сәуірдің 4- ті күні, 2011 орын алған кешегі президенттік сайлауда Қазақстанда 2005 жылы өткен президенттік сайлауында анықталған ұқсас кемшiлiктер айқындалғандығы хабарланды. Олар бұқарашыл сайлауларға қажетті реформалардың заттандырылуы керектігін сөз етті.
Сайлау осы уақытқа дейiн техникалық тұрғыда жақсы басқарылғанымен, оппозиция үміткерлердің және ашық саяси әңгiмелердiң, талдаулардың жоқтығы бәсекеге жарамайтын қоршаған ортаға келтiрдi. Үміткерлердің шектеулігі лауазымды тұлғаға қыр көрсетуге ұмтылмады.
“Тәуелсiздiгiн алғалы Қазақстан осы уақытқа дейiн көптеген жетiстiктерге жеткенiмен, бұл сайлау ел демократиялық мiндеттемелердi орындалуы үшiн әлi де жетiлдiру керектiгiн көрсеттi, әсiресе жиналыстардың бостандық төңiрегiде өткiзiлуi және БАҚ бостандығы”- деп ЕҚЫҰ қысқа мерзімді бақылаушылар миссиясының жургiзушiсi және ЕҚЫҰ-нiң Парламенттiк ассамблея делегациясын басшылық ететiн арнайы координатор Тонино Пицула арнайы хабарлады. “Бұл сайлауда күтiлген жетiстiктердiң тапшылығына қарамастан, ел бұл сайлауды келешек таңдауларда тәжiрибе ретiнде және шынайы бәсекелестiкке кепiлдiк беру ретiнде қолданады деген үмiттемiз.”
“Өкінішке орай бұл сайлау одан әрі жақсырақ болуы мүмкін, тіпті болуы тиіс деген шешімін шығардық. Бұл алда тұрған парламенттік сайлау қарсаңында көптен күткен реформаларды орындау өзектілігін көрсетті”, ЕҚЫҰ Демократиялық Институттар және Адам Құқықтары бойынша Бюросымен (ДИАҚБ) енгізілген ұзақ мерзімді сайлау бақылау миссиясынының басшысы елші Даан Эверст мәлімдеді.
Бұрынғы президенттік сайлаумен салыстырғанда, жаңалық бағдарламаларында үміткерлердің сайлауалды үгіт шараларын хабарлауда бұқаралық ақпарат артығырақ теңдікті қамтамасыз ететіндігін көрсетті, алайда жаңалық бағдарламаларынан тыс сайлауға қатысты аналитикалық ақпарат тіпті болмағандықтан, сайлаушыларға толық хабарлы таңдау жасауға мүмкіндігі азайтты.
Негізі бұл сайлау тыныш өтті, бірақ бақылаушылар байыпты бұзышылықтарын айтып өтті, олар ішінді сайлау тізіміндеріне қойылған қолдардың тым тәріздесі және де бюллетеньдердің дауыс беру жәшіктеріне заңсыз салуы. Дауыстрардың санауныың және табуляциясының мөлдірлігі аз, тәртіптері жиі қолдаңмаған. Халықаралық бақылаушылардың жұмысына кейде кедергі жасалыңған. Сайлау комиссиялары учаскелерден келген мәліметтерді сайлау түні жариялаған жоқ. Жергілікті өкімет сайлаушылардың келуін көбейту үшін сайлау жүрісіне араласқан.
Өкіметтің сайлау заңнамасын жақсартуына күш салғанына қарамастан, ЕҚЫҰ міндеттемелерге қайшы жетіспеушіліктер әлі де бар. Үміткерді тіркеу жүрісінде мөлдірлік, сонымен қатар қойылған қолдарын қадағалаудың анық ережелері мен міндетті қазақ тілі емтиханын бағалауының жетіспеушіліктері белгіленген.
Осыдан арғы мәлімет:
Jens-Hagen Eschenbächer, OSCE/ODIHR, +7701 9293463 or +48 603 683 122, jens.eschenbaecher@odihr.pl
Neil Simon, OSCE PA, +7701 9293453 or +4560108380, neil@oscepa.dk